A pita do monte

A pita do monte (Tetrao urogallus) é unha tetraónida ligada ao medio forestal, a súa distribución abarca desde a Cordillera Cantábrica ata Siberia, existindo 12 subespecies recoñecidas, das que só as de Pirineos e Cordillera Cantábrica atópanse illadas. A subespecie cantábrica (T. ou. cantabricus) foi descrita por Javier Castroviejo, os seus principais estudos sobre a especie realizáronse precisamente nos Ancares de Lugo. Unha característica única da pita do monte cantábrico é que residen en masas forestais onde non existen de forma natural formacións de coníferas, a diferenza do que ocorre no resto de poboacións. A dieta fundamental do pita do monte componse de helechos, brezo, follas de acebo e brotes de haxa no inverno e outono, tallos, brotes e froitos de arándanos, gramíneas, follas de acebo e insectos durante o resto do ano. O hábitat típico do pita do monte na Cordillera Cantábrica é o hayedo puro ou mesturado con bosques de abedul, carballo e acebo, nos que aparece un importante sotobosque de arándano, especie fundamental para a súa supervivencia; ademais, e de forma temporal utiliza os prados, pastizales e piornales, onde atopa sobre todo no verán unha rica e variada dieta de insectos e froitos.

A pita do monte distribúese pola Cordillera Cantábrica desde os Ancares de Lugo ata os bosques occidentais de Cantabria, estimando a súa poboación a principios dos anos 80 nuns mil exemplares.

Con todo a situación actual é moi delicada habéndose producido un importante e rápido declive poblacional, sendo os seus efectivos actuais de non máis de 500-600 exemplares. A especie atópase extinta ou próxima á extinción en boa parte da súa área de distribución, sen que os numerosos estudos científicos desenvolvidos logren identificar as causas de tan acusado e drástico descenso, que pode conducir á extinción do pita do monte na Cordillera Cantábrica en poucos anos.

O macho, de cor escura, é maior que a femia, cunha lonxitude duns 86 cm e un peso medio de ao redor de 4 kg. Ten unha cola longa e ampla, que se abre en abanico, e as plumas superiores das ás son de cor pardo escuro, o peito de cor verde-azulado irisado, unha calva de cor vermella sobre o ollo, o pico claro e unhas plumas con aspecto de barba hirsuta baixo o mesmo. A femia é menor, duns 60 cm e un peso medio de ao redor de 2 kg, presentando unha coloración críptica, é dicir, que lle serve de camuflaje entre a vegetación, xa que é de cor pardo cunha mancha avermellada no peito.

O celo da pita do monte ocorre en abril e maio sendo excepcionalmente vistoso xa que varios machos e femias reúnense en cantaderos (zonas forestales maduras con escaso sotobosque) onde os machos compiten entre si e cortejan á femia. A caza, hoxe prohibida, realizábase neste período xa que os lugares de canto repítense ano tras ano nos mesmos lugares.

En Ancares a pita do monte sufriu unha grave recesión durante os últimos 20 anos, estando na actualidade próximo á extinción. A comezos da década dos 80 a poboación estaba composta por uns 50 exemplares; desde entón e fundamentalmente a finais dos 80 e principios dos 90 produciuse o esborralle desta poboación sen que poidan identificarse razóns suficientes e de entidade que permitan explicar este acusado descenso. A nivel xeral na Cordillera Cantábrica constátase desde fai anos unha moi baixa productividad (uns 0?4 pollos por femia e ano) o que impide o mantemento da poboación ao ser insuficiente para repoñer as baixas existentes na poboación adulta. As razóns da rápida disminución son en gran parte descoñecidas, sendo un proceso que afecta a toda a poboación cantábrica da especie, e que provocou a súa desaparición dos extremos do área de distribución orixinal e fortes descensos na maioría do resto das zonas. Este proceso, aínda que en menor medida, esta tamén ocorrendo nas poboacións do Pirineo e en boa parte das poboacións de Centro e Norte de Europa. Aspectos sinalados como posibles causantes en maior ou menor grado do descenso da poboación son a degradación do hábitat (incendios forestales, construción de pistas forestales en lugares sensibles, talas en bosques maduros propicios para a especie, densidades excesivas de ungulados salvaxes ?venado- que provocan danos á vegetación), aumento dos predadores (mustélidos, zorro e jabalí), aumento das molestias en hábitats críticos (de reprodución ou invernada) causados fundamentalmente polo turismo non regulado e cambios climáticos que poden determinar que os pita do montes cantábricos, os cales residen nunha zona extrema e límite para as súas esixentes condicións ecolóxicas, extínganse de forma natural, proceso que pode estar sendo acelerado por outros factores citados con anterioridad.